Korzyść: Dotmocracy to prosta i szybka technika oceny / selekcji pomysłów, która polega na głosowaniu na pomysły za pomocą samoprzylepnych naklejek w kształcie kółka. Technika jest przydatna podczas pracy w grupie i pozwala zaangażować wszystkich uczestników kreatywnego wydarzenia. 
 Czas: Czas na głosowanie na pomysły za pomocą kropek nie powinnien przekroczyć 10-15% czasu przeznaczonego na całe wydarzenie. 

Dotmocracy: głosowanie na pomysły za pomocą kropek

Na temat selekcji i oceny pomysłów pisaliśmy szczegółowo tutaj. W tym artykule prezentujemy jedną z technik warsztatowych oceny i selekcji pomysłów w grupie, tj. Dotmocracy.

Dotmocracy to prosta technika głosowania na pomysły za pomocą samoprzylepnych kropek. Każdy uczestnik zespołu otrzymuje ustaloną liczbę samoprzylepnych kropek (np. dwie), które przykleja na pomysłach rozwieszonych np. na flipchartach, whiteboardach lub ścianach sali warsztatowej. Technika angażuje wszystkich uczestników spotkania i pozwala wziąć aktywny udział w procesie oceny / selekcji kreatywnych pomysłów.

Głosowanie na pomysły za pomocą kropek – wady techniki

Dotmocracy ma wiele zalet, z których najważniejsze to szybkość i prostota. Nie jest, jednak wolna od wad. A oto kilka z nich.  

Efekt Silniejszego

Uczestnicy spotkania mogą naśladować zachowania innych, głosując na pomysły „najbardziej popularne”, a nie na najbardziej wartościowe. Jest to zjawisko psychologiczne nazwane Efektem silniejszego (bandwagon effect), polegające na kierowaniu się opiniami i zachowaniami innych ludzi w sytuacjach społecznych.

Choice overload (overchoice)

Termin choice overload został ukuty przez Alvina Tofflera w 1970 roku, na określenie sytuacji, w której złożoność problemu decyzyjnego, przed którym stoi dana osoba, wynikająca np. z dużej liczby dostępnych alternatyw decyzyjnych, przekracza jej zasoby poznawcze (Chernev i in., 2015). Możliwości naszego umysłu są ograniczone. Szczegółowa analiza i ocena wad oraz zalet każdego pomysłu to dość wymagające zadanie, szczególnie gdy zbiór dostępnych opcji jest bardzo szeroki. Stan intensywnego funkcjonowania poznawczego, w sytuacji gdy w danym czasie otrzymujemy z otoczenia więcej bodźców, niż możemy przetworzyć, może prowadzić do przeciążenia poznawczego, a w efekcie do suboptymalnego wyboru, ponieważ jednym ze sposobów na uniknięcie przeciążenia informacyjnego jest np. selekcja danych (Nęcka i in., 2020). Złożoność sytuacji decyzyjnej potęguje dodatkowo tzw. Prawo Hicka-Hymana. Jest to zasada psychologiczna opisana w latach 50. XX wieku m.in. przez Williama Edmunda Hicka i Raya Hymana, które mówi, że czas potrzebny na podjęcie decyzji rośnie logarytmicznie wraz ze wzrostem liczby alternatyw (Proctor i Schneider, 2018).

Vote-splitting

Vote-splitting to sytuacja, która występuje w systemach wyborczych opartych na zasadzie większościowej. Polega ona na tym, że dwóch lub więcej kandydatów o podobnych poglądach lub reprezentujących podobne grupy społeczne konkurują ze sobą, co prowadzi do rozproszenia głosów i może skutkować zwycięstwem kandydata, którego zdanie jest mniej popularne, ale zdobywa większość głosów ze względu na podział głosów między konkurencyjnych (podobnych do siebie) kandydatów. Analogiczny efekt może wystąpić podczas oceny pomysłów – rozproszenie głosów pomiędzy kilka podobnych pomysłów, może doprowadzić do wyboru koncepcji znacząco odmiennej, acz suboptymalnej, nie najbardziej wartościowej.  

Głosownie na pomysły za pomocą kropek: różne podejścia

Istnieje kilka odmian techniki głosowania na pomysły za pomocą kropek.

1. Kropka na TAK

Pomysł, który otrzyma kropkę uzyskuje 1 punkt. Pomysł, który uzyska największą liczbę punktów wygrywa. Jest to najprostszy wariant głosowania na pomysły za pomocą kropek.

2. Kropka na TAK i na NIE

Pomysł, który otrzyma kropkę w kolorze zielonym uzyskuje 1 punkt. Pomysł, który otrzyma kropkę w kolorze czerwonym traci 1 punkt. Pomysł, który uzyska największą liczbę punktów wygrywa.

3. Kropka za Oryginalność i Użyteczność

W tym podejściu oceniamy oryginalność i użyteczność pomysłów, zgodnie z tzw. standardową definicją kreatywności. Pomysł, który otrzyma kropkę w kolorze żółtym uzyskuje 1 punkt za oryginalność. Pomysł, który otrzyma kropkę w kolorze niebieskim uzyskuje 1 punkt za użyteczność. Wygrywa pomysł, który otrzyma JEDNOCZEŚNIE najwięcej kropek żółtych oraz najwięcej kropek niebieskich. 

4. Kropka na Oryginalność i Efektywność oraz Wykonalność

W tym podejściu oceniamy (i) oryginalność, (ii) użyteczność oraz (iii) wykonalność pomysłów. Pomysł, który otrzyma kropkę w kolorze żółtym uzyskuje 1 punkt za oryginalność. Pomysł, który otrzyma kropkę w kolorze niebieskim uzyskuje 1 punkt za użyteczność. Pomysł, który otrzyma kropkę w kolorze zielonym uzyskuje 1 punkt za użyteczność. Wygrywa pomysł, który otrzyma jednocześnie najwięcej kropek żółtych oraz najwięcej kropek niebieskich, a zarazem uzyska akceptowalną liczbę kropek w obszarze wykonalności.

5. Indywidualne kryteria

W Dotmocracy możemy także zastosować bardziej szczegółowe kryteria oceny pomysłów (na temat kryteriów oceny pomysłów pisaliśmy w artykule pt.: Ocena pomyłów: jak skutecznie oceniać pomysły. W takim przypadku należy dokonać analizy kosztów i korzyści każdego z dodatkowych kryteriów, mając na uwadze aspekt praktyczny oraz komfort uczestników procesu oceny / selekcji pomysłów.

Przydatne narzędzia głosowania na pomysły: Feedback Frames

Aby wyeliminować niektóre wady techniki Dotmocracy, stworzono Feedback Frames. Feedback Frames narzucają pięciostopniową skalę ocen, przez co ewaluacja pomysłów jest bardziej precyzyjna, oraz zapewniają tajność głosowania (w trakcie oddawania głosów pojemnik na kropki przykrywany jest kartką, przez co uczestnicy nie widzą, na jakie pomysły głosowali inni członkowie grupy).

Głosowanie kropkami – po ile rozdać kropek? 

Po ile samoprzylepnych kropek należy rozdać uczestnikom, aby proces oceny / selekcji był efektywny? Odpowiedź zależy od tego, jaki efekt pragniemy uzyskać oraz jak precyzyjna ma być ocena pomysłów. Przyjęło się, że w przypadku głosowania na TAK powinniśmy wydać każdemu uczestnikowi od dwóch do (maksymalnie) pięciu kropek. Niektóre podejścia (np. Design Sprint) sugerują, aby decydenci (np. menedżerowie) mieli do dyspozycji więcej kropek, niż pozostali uczestnicy procesu (lub aby ich kropki były większe). Zrywa to z podstawową zasadą Dotmocracy (demokratycznego wyboru) oraz zmniejsza korzyści płynące z kolektywnej mądrości tłumu; zwiększa, natomiast poparcie liderów dla pomysłów, za których wybór odpowiadają.

Nota finalis 

 Uwaga! Pamiętaj, że żadna technika kreatywnego myślenia czy oceny pomysłów nie zastąpi holistycznego programu zarządzania kreatywnością w organizacji. Kreatywni jesteśmy codziennie, w różnych porach dnia, a nie tylko w czasie organizowanych doraźnie spotkań i warsztatów. Poszczególne elementy systemu zarządzania kreatywnością (np. ludzie, procesy, niematerialne i materialne środowisko pracy) powinny wzajemnie się wspierać, pobudzając aktywność twórczą zespołów, także w sytuacjach całkiem nieformalnych i spontanicznych.

Poznaj szerszy kontekst:

  Dowiedz się więcej na temat technik kreatywnego myślenia.

  Dowiedz się więcej na temat procesu kreatywności.

  Dowiedz się więcej na temat klimatu dla kreatywności.

  Dowiedz się więcej na temat motywowania do zachowań kreatywnych.

  Dowiedz się więcej na temat cech osób kreatywnych. 

  Dowiedz się więcej na temat burzy mózgów oraz dobrych praktyk brainstormingu.

  Dowiedz się więcej na temat typologii kreatywnych pomysłów.

  Dowiedz się więcej na temat kreatywności zespołu. 

Referencje / References:

Chernev, A., Böckenholt, U., Goodman, J. (2015), Choice overload: A conceptual review and meta-analysis, „Journal of Consumer Psychology”, t. 25, nr 2, s. 333-358.

Diceman, J. (2019), Dotmocracy is broken.

Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B., Wichary, S. (2020), Psychologia poznawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Proctor, R. W., Schneider, D. W. (2018), Hick’s law for choice reaction time: A review, „Quarterly Journal of Experimental Psychology”, t. 71, nr 6, s. 1281-1299.