Korzyść: Synketyka to kompletny proces rozwiązywania problemów oparty na myśleniu analogią, wykorzystywany do definiowania problemu oraz wytwarzania i rozwijania pomysłów. 
Czas: ∝
Czym jest Synektyka?
Synektyka to złożona technika kreatywnego myślenia opracowana przez amerykańskiego psychologa i wynalazcę, Williama Gordona w latach 60 XX wieku w wyniku badań prowadzonych w organizacji Arthura D. Little’a. Synektyka stanowi kompletny proces rozwiązywania problemów i jest przede wszystkim wykorzystywana do definiowania problemu oraz wytwarzania i rozwijania pomysłów.
Synektyka należy do grupy technik związanych z myśleniem przez analogię. Myślenie przez analogię to jeden z procesów generatywnych – twórczych operacji wykonawczych. Analogia jest związkiem między dwoma obiektami, opartym na podobieństwie ich struktury wewnętrznej. Więcej na temat analogii przeczytasz tutaj.
Na czym polega Synektyka?
Synektyka ma 🎯 na celu uzyskanie świeżego wglądu w dane zagadnienie poprzez odejście od konwencjonalnego punktu widzenia i dotarcie do alternatywnych sposobów spojrzenia na problem.
W Synektyce stosuje się 🦾 dwa mechanizmy operacyjne.
- 🐶 Oswajanie dziwności.
- 👽 Zamienianie zwyczajnego na dziwne.
Kluczowy jest ten drugi mechanizm. Zamiana zwyczajnego na dziwne polega na zaburzaniu lub transpozycji codziennego sposobu patrzenia i reagowania (…) oznacza to świadome dążenie do osiągnięcia nowego spojrzenia na ten sam stary świat, ludzi, idee, uczucia oraz zagadnienia (Proctor, 2002). Postawa ta umożliwić ma 👓 spojrzenie na problem z różnych punktów widzenia i pomóc w wymyślaniu nowych pomysłów.
Synektyka a emocje
William Gordon kojarzył proces twórczy z określonymi stanami psychicznymi. Uważał, że gdyby dało się takie stany wywołać sztucznie, częściej doświadczalibyśmy twórczych przełomów w myśleniu. Dlatego zastosował mechanizmy operacyjne zamiany spraw zwykłych w dziwne i odwrotnie. Mechanizmy operacyjne umożliwiać mają osiągnięcie pięciu stanów psychicznych niezbędnych do reagowania w sposób twórczy. Te stany psychiczne to:
- 💗 Zaangażowanie i oderwanie się,
- 💚 Odrzucenie przedwczesnych rozwiązań,
- 💛 Spekulacja,
- 🖤 Autonomia obiektu,
- 💙 Reakcja hedonistyczna.
Synektyka – procedura postępowania
Pracę należy rozpocząć od sformułowania grupy synektycznej. Natomiast w trakcie trwania sesji synektycznej należy zadbać o odpowiednią atmosferę; jeżeli sesja przebiega w niewłaściwy sposób, wywołanie wśród jej uczestników wymaganych stanów psychicznym może się nie udać.
Skład grupy synektycznej
W skład grupy biorącej udział w procesie synektycznym powinno znaleźć się od 👥 6 do 8 osób oraz 💂 prowadzący (facylitator warsztatu). W warsztacie powinien wziąć udział 👸 klient, który musi zostać poinformowany na czym polega proces synektyczny.
Proces synektyczny
📝 Etap 1. Sformułowanie problemu. Na tym etapie klient opisuje swój problem. Synektyka polega na wyszukiwaniu nowych rozwiązań problemu bez próby jego precyzyjnego zdefiniowania. W idealnej sytuacji uczestnicy nie powinni znać szczegółów sytuacji problemowej. Dlatego jako punkt wyjścia przyjmuje się definicję przedstawioną przez klienta.
📌 Przykład: W jaki sposób wykorzystać AI do wspierania kreatywnego procesu w przebiegu rozwoju nowego produktu (NPD)?
🕸 Etap 2. Redefinicje problemu. Uczestnicy procesu patrzą na opisane przez klienta zagadnienie z różnych punktów widzenia, poszukując różnych możliwości sformułowania problemu. W tym celu uczestnicy parafrazują problem, używając wyrażenia:W jaki sposób (czegoś dokonać), a także posługując się myśleniem życzeniowym i wyobraźnią.
📌 Przykład: W jaki sposób wykorzystać AI na etapie ideacji w procesie NPD? W jaki sposób wykorzystać AI aby poprawić techniczne parametry produktu? W jaki sposób wykorzystać AI do stworzenia prototypu / makiety produktu? Na tym etapie nie wolno oceniać proponowanych pomysłów.
🔑 Etap 3. Selekcja. Klient dokonuje wyboru sformułowań (pomysłów). Należy mu odradzić wybór pomysłów, które wydają się w oczywisty sposób możliwe do zastosowania na rzecz propozycji najbardziej intrygujących. Klient powinien uzasadnić swój wybór. Jeżeli żaden z pomysłów nie jest satysfakcjonujący (nie rozwiązuje problemu), następny krok polega na dokonaniu tzw. wycieczki umysłowej.
👽 Etap 4. Wycieczki umysłowe. W synektyce podstawową rolę odgrywają tzw. wycieczki umysłowe (excursion). Prowadzący warsztat dokonuje wyboru wycieczki najbardziej odpowiedniej w danej sytuacji. Do wyboru mamy 2 typy wycieczek umysłowych – wycieczkę fantastyczną oraz wycieczkę przykładową.
🐶 Etap 5. Oswajanie dziwnego. Uczestnicy przekształcają wybrane punktu widzenia (w przypadku wycieczki przykładowej) lub absurdalne sposoby rozwiązania problemu (w przypadku wycieczki fantastycznej) w rozwiązania praktyczne.
1. 📍 Wycieczka fantastyczna
Uczestnicy wybierają z najlepszej definicji problemu 🔑 słowo kluczowe, a następnie wymyślają niesamowitą historię zainspirowaną tym wyrażeniem (zabierają słowo kluczowe „na wycieczkę”). Jedna z osób zaczyna fantastyczną opowieść, kolejny uczestnik kontynuuje to opowiadania, dodając nowe elementy. Uczestnicy mogą włączać się do zabawy kiedy tylko mają ochotę, jednak powinni zmieścić w czasie około 1 minuty. 🎯 Celem wycieczki jest stworzenie opowieści barwnej, dziwacznej, niesamowitej, pobudzającej wyobraźnię. Prowadzący steruje 🕑 tempem akcji prosząc albo o podanie większej liczby szczegółów (zwalnianie), albo o zaproponowanie nieoczekiwanego zwrotu akcji (przyśpieszanie). Kiedy każdy uczestnik grupy przynajmniej raz weźmie udział w uzupełnianiu opowiadania, prowadzący warsztat przerywa ten etap.
Kolejnym etapem jest tzw. 💩 Rozwiązanie absurdalne. Prowadzący warsztat prosi, aby każdy uczestnik powtórzył sobie w myśli powstałą historię, a potem spróbował wymyślić całkowicie absurdalne lub niepraktyczne rozwiązanie problemu. Rozwiązania absurdalne są spisywane. Następnie klient dokonuje oceny pomysłów – wybiera te, które wydają mu się szczególnie intrygujące, fascynujące lub z innych przyczyn wartościowe. Po dokonaniu wyboru przez klienta, grupa analizuje wybrane rozwiązania absurdalne i przekształca je w pomysły bardziej praktyczne.
2. 📍 Wycieczka przykładowa
Drugi rodzaj wycieczki umysłowej w Synektyce to wycieczka przykładowa. Uczestnicy wybierają z najlepszej definicji problemu 🔑 słowo kluczowe, a następnie zabierają to słowo 🪐 do innego świata (np. świata przyrody, świata sztuki, świata sportu), prosząc o podanie przykładów słowa kluczowego w tym świecie. Jako inspirację wybrać można niemal każdą dziedzinę (fizykę, modę, muzykę, inżynierię, ekonomię, wojnę, gry, malarstwo, księgowość itd.). Jeżeli materiał zgromadzony nie umożliwia nowego spojrzenia na problem, w kolejnym kroku można wykorzystać różnego rodzaju 🕸 analogie – osobiste, bezpośrednie, symboliczne i fantastyczne, aby rozszerzyć pole poszukiwań. Poniżej wyjaśniono te pojęcia. W ostatnim kroku przekształcamy wygenerowane przez grupę w wyniku zastosowania różnych analogii punkty widzenia w rozwiązania praktyczne.
Analogia osobista
💡 Analogia osobista polega na emocjonalnym utożsamieniu się jednostki z problemem. Tworzenie analogii osobistych wymaga podjęcia następujących działań:
- Cechy. Opisz obiekt tworząc listę jego podstawowych cech. Określ związek tych cech z danym problemem.
- Emocje. Opisz emocje, jakie rozpatrywany obiekt mógłby odczuwać w danej sytuacji.
- Uczucia użytkownika. Opisz odczucia użytkownika, który posługuje się danym obiektem.
- Uczucia obiektu. Opisz odczucia osoby próbującej utożsamić się z danym obiektem.
📌 Przykład. W czasie wycieczki przykładowej pytamy uczestników grupy, jak to jest być słowem kluczowym w innym świecie? Jeżeli słowem kluczowym jest sztuczna (inteligencja), możemy zapytać: Co czuje sztuczny obiekt? Jakie są cechy sztucznego obiektu? Co czuje użytkownik sztucznego obiektu? Co czuje sztuczna inteligencja?
Analogia bezpośrednia
💡 Analogia bezpośrednia polega na porównywaniu obiektu do konkretnych faktów, informacji bądź technologii. Szczególnie przydatne bywa porównywanie systemów żywych z nieożywionymi lub systemów społecznych z naturalnymi, w rodzaju biologicznych lub ekologicznych (jak ma to miejsce np. w technice Bionika).
📌 Przykład. W czasie wycieczki przykładowej poproś uczestników grupy, aby dokonała porównania danego słowa do analogicznego obiektu z innego świata, np. ze świata zwierząt.
Analogia symboliczna
💡 Analogia symboliczna polega na wykorzystywaniu obrazowych porównań, w których obrazy symbolicznie reprezentują esencję problemu oraz uwzględnieniu celu, który pragnie się osiągnąć. Formułując analogię symboliczną używamy sformułowania zamierzonego celu (np. próba rozwiązania konfliktu w zespole…) oraz obrazowego sformułowania (np. …jest jak próba rozwiązania węzła gordyjskiego).
📌 Przykład. W czasie wycieczki przykładowej poproś uczestników grupy, aby dokonała zestawienia słowa kluczowego z obrazowym sformułowaniem, np. Rozwój nowego produktu jest jak negentropia nowego układu planetarnego, albo: Zastosowanie sztucznej inteligencji w trakcie ideacji jest jak elektryfikacja procesu dziergania na drutach.
Analogia fantastyczna
💡 Analogia fantastyczna polega na poszukiwaniu idealnych i najbardziej zwariowanych rozwiązań, które chociaż niemożliwe mogą doprowadzić do praktycznych pomysłów. Formułowanie takiej analogi rozpoczynamy od słów: Jaki jest najbardziej zwariowany sposób (JNZS)…
📌 Przykład: W czasie wycieczki przykładowej prosimy uczestników, aby zadali sobie pytanie JNZS, np. Jaki jest najbardziej zwariowany sposób rozwoju nowego produktu? Jaki jest najbardziej zwariowany sposób wykorzystania sztucznej inteligencji?
Synektyka w działaniu – przykład
📝 Etap 1. Sformułowanie problemu. W jaki sposób poprawić jakość obsługi klienta?
🕸 Etap 2. Redefinicje. W jaki sposób poprawić satysfakcję klienta? W jaki sposób skrócić czas obsługi klienta? W jaki sposób poprawić wparcie klienta w rozwiązywaniu problemów związanych z użytkowania produktu? W jaki sposób sprawić, aby konsultanci byli bardziej zmotywowani do pomocy klientom?
🔑 Etap 3. Selekcja. Słowo kluczowe. Do dalszej pracy wybieramy słowo „poprawić”.
👽 Etap 4. Wycieczka słowa kluczowego do świata maszyn. Przykładowe konotacje ze słowem poprawić: przyśpieszyć, uczynnić płynnym, uczynić lepszym, uczynić adaptacyjnym, uczynić elastycznym, uczynić, zmniejszyć opór, zmniejszyć tarcie, zmniejszyć ciśnienie, zmniejszyć zużycie, zmniejszyć usterkowość itd.
👽 Etap 4. Wycieczka umysłowa – zastosowanie analogii fantastycznej dla wyrażeń zmniejszyć usterkowość i uczynić adaptacyjnym. Jaki jest najbardziej zwariowany pomysł na zmniejszenie usterkowości w maszynach? Jaki jest najbardziej zwariowany pomysł na poprawę adaptacyjności maszyny (np. robota) do otoczenia?
🐶 Etap 5. Oswajanie dziwnego. Najdziwniejszym sposobem na zmniejszenie usterkowości maszyny może być np. …zmniejszenie częstotliwości użytkowania tej maszyny. Per analogiam, poprawę jakości obsługi klienta może być zmniejszenie liczby codziennych kontaktów przypadających na jednego konsultanta poprzez zwiększenie zatrudnienia w BOK lub stworzenie alternatywnej ścieżki rozwiązywania problemów klientów (np. samodzielnie na stronie firmy, dzięki odpowiedniemu interfejsowi, dzięki pomocy bota itd.).
Czy Synektyka sprzyja kreatywności
Podstawą Synektyki jest myślenie oparte na analogiach. Mechanizm generowania analogii i łączenia przeciwieństw w procesie synektycznym wyzwala pokłady kreatywności i jest 🔥 katalizatorem dla nowych myśli, idei i wynalazków. Warto pamiętać, że Synektyka jest pojęciem synergicznym, co oznacza, że ostateczny rezultat pracy jest czymś więcej niż suma poszczególnych jej etapów. Chociaż Synektyka wydaje się techniką złożoną i czasochłonną, jej wykorzystanie w codziennej praktycenie nie sprawia większych trudności, za to przysparza wiele pozytywnych emocji!
Nota finalis
Uwaga! Pamiętaj, że żadna technika kreatywnego myślenia nie zastąpi holistycznego programu zarządzania kreatywnością w organizacji. Kreatywni jesteśmy codziennie, w różnych porach dnia, a nie tylko w czasie organizowanych doraźnie spotkań i warsztatów. Poszczególne elementy systemu zarządzania kreatywnością (np. ludzie, procesy, niematerialne i materialne środowisko pracy) powinny wzajemnie się wspierać, pobudzając aktywność twórczą zespołów, także w sytuacjach całkiem nieformalnych i spontanicznych.
Poznaj szerszy kontekst:
Dowiedz się więcej na temat technik kreatywnego myślenia.
Dowiedz się więcej na temat procesu kreatywności.
Dowiedz się więcej na temat klimatu dla kreatywności.
Dowiedz się więcej na temat motywowania do zachowań kreatywnych.
Dowiedz się więcej na temat cech osób kreatywnych.
Dowiedz się więcej na temat burzy mózgów oraz dobrych praktyk brainstormingu.
Dowiedz się więcej na temat typologii kreatywnych pomysłów.
Dowiedz się więcej na temat kreatywności zespołu.
Referencje / References:
Na podstawie: Proctor, T. (2002), Twórcze rozwiązywanie problemów, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
