Autorem metody 6 kapeluszy de Bono jest Edward Charles Francis Publius de Bono – maltański psycholog i lekarz, pisarz i wykładowca, twórca określenia myślenie lateralne. Metoda została przedstawiona w książce pt.  Six Thinking Hats: An Essential Approach to Business Management, opublikowanej po raz pierwszy w 1985 roku

Czym jest myślenie lateralne?

Myślenie lateralne (lateral thinking lub myślenie w bok), termin wprowadzony przez de Bono w 1976 roku, polega na intencjonalnym spojrzeniu na sytuację problemową z odmiennej perspektywy i przeformułowaniu problemu, co pozwala dostrzec nowe możliwości jego rozwiązania. W tym kontekście tzw. wzorzec rozumowania lateralnego (nielogicznego, inspirującego, twórczego, odkrywczego, skokowego) jest przeciwieństwem wzorca rozumowania wertykalnego (logicznego, selektywnego, analitycznego, sekwencyjnego, ciągłego, linearnego).

I invented the word Lateral Thinking to describe the process of deliberately changing ideas and perceptions. Edward De Bono

Istnieje wiele metod pobudzania myślenia lateralnego, a jedną z nich jest właśnie metoda sześciu kapeluszy de Bono.

Do czego służy metoda 6 kapeluszy de Bono?

Metoda 6 kapeluszy pomaga uporządkować odmienne perspektywy oraz skupić się jednorazowo na jednym aspekcie problemu. Metoda może wspierać kreatywne myślenie, ale również i procesy podejmowania decyzji. Jest także popularna na uniwersytetach i w szkołach, gdzie służy m.in. nauczaniu dzieci, jak myśleć lepiej i podejmować decyzje w grupie.

Na czym polega metoda 6 kapeluszy de Bono?

Metoda 6 kapeluszy de Bono polega na przyjmowaniu określonych przez dany kapelusz perspektyw postrzegania sytuacji problemowej. Innymi słowy, patrzymy na dane zagadnienie wyłącznie przez pryzmat założeń reprezentowanych przez dany kapelusz (odrzucając tymczasowo założenia odmienne).

Kapelusze reprezentują odpowiednio:

Kapelusz biały

Kapelusz biały  reprezentuje obiektywizm. Przyjmując założenia reprezentowane przez ten kapelusz skupiamy się na informacjach, danych, faktach, na logice, nie ma tutaj miejsca na emocje i interpretacje. Biały kapelusz stosowany jest zazwyczaj na początku dyskusji.

Kapelusz czerwony

Kapelusz czerwony  to emocje. Przyjmując założenia reprezentowane przez ten kapelusz skupiamy się na wrażeniach, intuicji, przeczuciach, uczuciach itd. Emocje mogą być irracjonalne i gwałtowne, a niekiedy także chaotyczne. Emocje są zawsze subiektywne, o czym warto pamiętać.  

Kapelusz czarny

Kapelusz czarny reprezentuje pesymizm – negatywny pogląd na sprawę. Przyjmując założenia symbolizowane przez ten kapelusz skupiamy się na zagrożeniach, niedociągnięciach, wadach, brakach, lukach itd. Dzięki konstruktywnej krytyce możemy zidentyfikować, a w rezultacie także udoskonalić, niedociągnięcia danego pomysłu, dlatego czarny kapelusz stosowany jest najczęściej na etapie weryfikacji wygenerowanych idei.

Kapelusz żółty

Kapelusz żółty to optymizm. Przyjmując założenia reprezentowane przez ten kapelusz skupiamy się na tym co pozytywne. Towarzyszą temu takie uczucia, jak entuzjazm, przyjemność, ciekawość, radość, poczucie rozwoju itd. Pozytywne podejście jest wizjonerskie, pełne marzeń, pozwala znaleźć jak najwięcej zalet danego rozwiązania – jest to patrzenie na pomysł przez pryzmat różowych okularów.

Kapelusz zielony

Kapelusz zielony oznacza możliwości. Przyjmując założenia reprezentowane przez ten kapelusz skupiamy się na działaniu twórczym i kreatywnym myśleniu – poszukiwaniu alternatyw, nowych rozwiązań i pomysłów, przekraczaniu granic itd.

Kapelusz niebieski

Kapelusz niebieski reprezentuje organizację – zarządzanie procesem. Przyjmując założenia reprezentowane przez ten kapelusz skupiamy się na bezstronnej obserwacji, narzucaniu dyscypliny, monitorowaniu toku myślenia, porządkowaniu i kontroli wytworzonych pomysłów. Niebieski kapelusz moderuje i podsumowuje przebieg dyskusji. Najczęściej używamy go dwukrotnie w przebiegu procesu – na początku i na końcu.

Jak użyć metodę 6 kapeluszy de Bono?

Krok 1. Zaprezentuj sytuację problemową lub twórcze wyzwanie.

Krok 2. Użyj niebieskiego kapelusza, aby zadecydować, jakie kapelusze masz zamiar nosić i w jakiej kolejności.

Krok 3. Użyj kapeluszy w ustalonej kolejności. Możesz zacząć od białego (ustalić obiektywne fakty), przejść do zielonego (wygenerować pewną pulę pomysłów), a następnie poddać wytworzone idee krytyce, wskazując ich zalety (kapelusz żółty) oraz braki (kapelusz czarny). Możesz także spojrzeć na opracowane koncepcje przez pryzmat emocji (kapelusz czerwony) – tego co Ci się autentycznie podoba oraz tego, co wzbudza w Tobie niepokój. Pamiętaj, że proces możesz zapętlić, w zależności od potrzeby!  

Krok 4. Użyj niebieskiego kapelusza, aby podjąć ostateczną decyzję lub dokonać ostatecznego wyboru konkretnego pomysłu.

Uwaga! Pamiętaj, że żadna technika kreatywnego myślenia nie zastąpi holistycznego programu zarządzania kreatywnością w organizacji. Kreatywni jesteśmy codziennie, w różnych porach dnia, a nie tylko w czasie organizowanych doraźnie spotkań i warsztatów. Poszczególne elementy systemu zarządzania kreatywnością (np. ludzie, procesy, niematerialne i materialne środowisko pracy) powinny wzajemnie się wspierać, pobudzając aktywność twórczą zespołów, także w sytuacjach całkiem nieformalnych i spontanicznych.

Poznaj szerszy kontekst:

  Dowiedz się więcej na temat technik kreatywnego myślenia.

  Dowiedz się więcej na temat procesu kreatywności.

  Dowiedz się więcej na temat klimatu dla kreatywności.

  Dowiedz się więcej na temat motywowania do zachowań kreatywnych.

  Dowiedz się więcej na temat cech osób kreatywnych. 

  Dowiedz się więcej na temat burzy mózgów oraz dobrych praktyk brainstormingu.

  Dowiedz się więcej na temat typologii kreatywnych pomysłów.

  Dowiedz się więcej na temat kreatywności zespołu.