Korzyść: Kreatywne prompty to ogólna nazwa dla zbioru technik kreatywności opartych na procedurze prymowania, których celem jest zwiększenie dostępności poznawczej odległych skojarzeń oraz umożliwienie spojrzenia na problem z nowej perspektywy.
 Czas: ∞

Czym są kreatywne prompty? 

 Kreatywne prompty to ogólna nazwa dla zbioru technik kreatywności opartych na procedurze prymowania (poprzedzania), która w dużym uproszczeniu polega na tym, że jeden bodziec, aktywizujący jakąś strukturę wiedzy, wpływa na proces przetwarzania kolejnego bodźca lub sposób wykonywania właściwego zadania (Wojciszke, 2021; Nęcka i in. 2020).

W kontekście  kreatywności, poprzedzanie ma na celu zwiększenie dostępności poznawczej odległych (niestereotypowych, niekonwencjonalnych) skojarzeń; może także umożliwiać spojrzenie na problem z 🔭 nowej perspektywy.

Kreatywne prompty – ogólne procedura postępowania

Kreatywne prompty stosowane są najczęściej w przebiegu sesji burzy mózgów lub jako element warsztatu kreatywnego. Procedura postępowania jest prosta:

1. Grupa zaczyna od omówienia tematu lub opisu problemu, z którym chce się zmierzyć.
2. Prowadzący spotkanie prezentuje określony 🎶 bodziec, np. wręcza uczestnikom pewną liczbę przygotowanych uprzednio materiałów 🎨 wizualnych (np. zdjęć). Może także dostarczyć inspirujący przykład na to, w jaki sposób kreatywny prompt przyczynił się do wygenerowania nieoczywistego pomysłu lub zaskakującego rozwiązania.
3. Korzystając z materiałów stymulujących, grupa generuje pomysły związane z głównym tematem lub próbuje znaleźć rozwiązania dla przedstawionego problemu.

Kreatywne prompty – co może stymulować kreatywność?

W procedurze prymowania kreatywności stosuje się różnorodne kreatywne prompty, tj. materiały stymulujące twórcze myślenie, np. słowa, obrazy, dźwięki, zapachy, przedmioty, a także bodźce wielomodalne, wielozmysłowe. Kilka technik opartych na mechanizmie poprzedzania opisanych została w książce pt. 101 Activities for Teaching Creativity and Problem Solving, autorstwa Arthura VanGundy (2005). Najbardziej znane są oczywiście prompty wizualne, ale wykorzystać można także materiał stymulujący o innym charakterze. Poniżej przedstawiono kilka możliwości:

• 🖼 Obrazy (technika kreatywności pt. Picture Tickler). Należy przygotować zestaw materiałów wizualnych, np. rysunków, zdjęć, grafik, animacji, filmów, reprodukcji dzieł sztuki, ikony, symbole, litery, fragmenty tekstu itd. Materiały wizualne mogą być wykorzystane w różnorodny sposób. Można rozdać uczestnikom spotkania odpowiednio przygotowane wydruki, wyświetlić zdjęcia na ekranie lub ułożyć z nich kompozycję, tzw. moodbard. Obrazów nie powinno być zbyt dużo, wystarczy kilka, maksymalnie po 2-3 na osobę.
• 📝 Słowa (technika kreatywności pt. Say What?). Zamiast materiałów wizualnych należy przygotować listę wyrazów lub prostych wyrażeń takich, jak np.: lustra, bańki, turbulencje, termostat, imadło, gąbki, syreny, spirale, wodospad, antycypacja, wygnij, nadmuchaj, posyp, wstrzyknij, zamortyzuj, muśnij, wykręć, rytm, błyszczące, statyczne, przemijające, przezroczyste, lepkie itd. Lista nie powinna być zbyt długa, wystarczy około 15-20 wyrazów.
• 🧞 Cytaty znanych osób (technika kreatywności pt. Excerpt Excitation). Zamiast materiałów wizualnych należy przygotować listę cytatów znanych osób. Cytaty powinny być różnorodne i pogrupowane tematycznie. Przykładowe cytaty na temat kreatywności:
  • 💭 Wyobraźnia jest ważniejsza od wiedzy, ponieważ wiedza jest ograniczona (Albert Einstein);
  • 💭 Logika zaprowadzi Cię z punku A do punktu B. Wyobraźnia zaprowadzi Cię wszędzie (Albert Einstein);
  • 💭 Jeśli nie jesteś przygotowany na błąd, nigdy nie wymyślisz nic kreatywnego (Ken Robinson);
  • 💭 Człowiek z nowymi pomysłami jest wariatem, dopóki nie odniesie sukcesu (Mark Twain);
  • 💭 Aby malować, musisz zamknąć oczy i zacząć śpiewać (Pablo Picasso);
  • 💭 Nie można wyczerpać kreatywności. Im więcej jej używasz, tym więcej jej masz (Maya Angelou);
  • 💭 Kreatywność to wymyślanie, eksperymentowanie, wzrastanie, ryzykowanie, łamanie zasad, popełnianie błędów i dobra zabawa (Mary Lou Cook).
• 📚 Popularne powiedzenia (technika kreatywności pt. Say What?), np. apetyt rośnie w miarę jedzenia, kto pyta, nie błądzi, baba z wozu, koniom lżej, biednemu zawsze wiatr w oczy, kłamstwo ma krótkie nogi, prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie, Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu, krowa, która dużo ryczy, mało mleka daje, niedaleko pada jabłko od jabłoni
• 📰 Teksty drukowane (technika kreatywności pt. Tickler), tj. stare książki, gazety, czasopisma, poradniki, instrukcje, słowniki itd. W tym przypadku uczestnicy wybierają z otrzymanego tekstu zdanie lub ustęp i generują pomysły na jego podstawie.
• 🧸 Fizyczne obiekty (technika kreatywności pt. Tickler Things) – może to być cokolwiek, co jest związane z tematem i zmieści się w sali warsztatowej, np.: plastikowe zwierzęta, zegarki, świece, butelki, żarówki, książki, koła zębate, plastelina, spinacze itd.

Kreatywne prompty – jak przygotować materiał stymulujący?

Należy pamiętać, że materiał stymulujący twórcze myślenie powinien zostać dobrany w sposób dobrze przemyślany. W typowej sytuacji powinien pomagać w dokonywaniu odległych skojarzeń (skojarzeń z elementami należącymi do różnych kategorii poznawczych) oraz umożliwiać spojrzenie na problem z nowej perspektywy. Warto ponadto zadbać, aby kreatywne prompty ukierunkowywały na cel. ⚠ Zbyt abstrakcyjne, zbyt zagmatwane lub nadmiernie surrealistyczne bodźce mogą niekiedy hamować kreatywność – rozpraszać, powodować impas lub w inny sposób utrudniać wykonywanie właściwego zadania. Z drugiej strony, zbyt oczywiste, przewidywalne lub tematycznie nieodległe prompty mogą okazać się niewystarczające, aby wytrącić myślenie uczestników z utartych kolein przewidywalności i schematyczności.

⚠ Należy także pamiętać, że niekiedy mniej oznacza lepiej – nie warto bombardować uczestników zbyt wieloma bodźcami, kreatywne prompty mają pomagać, a nie dekoncentrować, powodując przeciążenie poznawcze lub poczucie chaosu czy zagmatwania.

Nota finalis 

 Uwaga! Pamiętaj, że żadna technika kreatywnego myślenia nie zastąpi holistycznego programu zarządzania kreatywnością w organizacji. Kreatywni jesteśmy codziennie, w różnych porach dnia, a nie tylko w czasie organizowanych doraźnie spotkań i warsztatów. Poszczególne elementy systemu zarządzania kreatywnością (np. ludzie, procesy, niematerialne i materialne środowisko pracy) powinny wzajemnie się wspierać, pobudzając aktywność twórczą zespołów, także w sytuacjach całkiem nieformalnych i spontanicznych.

Poznaj szerszy kontekst:

  Dowiedz się więcej na temat technik kreatywnego myślenia.

  Dowiedz się więcej na temat procesu kreatywności.

  Dowiedz się więcej na temat klimatu dla kreatywności.

  Dowiedz się więcej na temat motywowania do zachowań kreatywnych.

  Dowiedz się więcej na temat cech osób kreatywnych. 

  Dowiedz się więcej na temat burzy mózgów oraz dobrych praktyk brainstormingu.

  Dowiedz się więcej na temat typologii kreatywnych pomysłów.

  Dowiedz się więcej na temat kreatywności zespołu.  

Referencje / References:

Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B., Wichary, S. (2020), Psychologia poznawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Wojciszke, B. (2021), Psychologia społeczna, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.

VanGundy, A. (2005), 101 Activities for Teaching Creativity and Problem Solving, John Wiley & Sons.